‘We zijn niet alleen verantwoordelijk voor hoe wij leiden, maar ook voor hoe wij ons laten leiden’

Deze nieuwsgierig makende observatie maakte de Benedictijnse pater Anselm Grün onlangs in een lezing. In Duitsland is hij een fenomeen door de bijzondere plaats die hij inneemt in het denken over leiderschap en management. Door zijn studie in de theologie en later bedrijfswetenschappen is de 71-jarige kloosterling een geliefde inspirator, adviseur en spreker. Bovendien heeft hij zijn inzichten verzameld én beproefd in zijn eigen praktijk als leidinggevende. Zijn ideeën vinden een groot publiek.

Maar dat betekent niet dat zijn visie op leiderschap een gemakkelijke oplossing biedt. In plaats van het aanreiken van methodes en instrumenten en schema’s werpt hij de leider terug tot zichzelf. Leiden betekent langzaam maar bestendig werken aan leiderschap van binnen naar buiten.

Want om leiding te kunnen geven moet ik eerst leiding kunnen geven aan mezelf. Daarvoor moet ik allereerst vooral weten wie ik zelf ben en moet ik leren om mijzelf waar te nemen. Want, als ik dat niet kan ga ik dit projecteren op anderen. Het gevolg zijn ‘unreife Spiele’ op de werkvloer, zo waarschuwt Grün de onwetende leider.

Pas wanneer je in contact staat met je eigen midden en innerlijke bron kun je gaan kijken hoe je van daaruit effectief kan werken. Maar wat wanneer je niet voldoet aan je eigen verwachtingen? Hoe kun je daar op een goede manier mee omgaan? Grün raadt aan om vooral zelf de confrontatie met deze pijn aan te gaan. De  schuld geven aan anderen, vluchten in zelf-medelijden of blijven geloven in een onrealistisch hoog zelfbeeld verhinderen bij voorbaat al goed leiderschap. Gezond leiding geven begint met het goed letten op de eigen grenzen en daar niet overheen gaan. Wijs zijn betekent dat je in overeenstemming bent met jezelf en dat je kan omgaan met de wonden en de kwetsuren die je hebt opgelopen in je leven. Je kunt ze erkennen en herkennen als ze tevoorschijn komen.

Grün beschouwt zo zorgvuldig de veelgebruikte woorden in het bedrijfsleven. Zo kijkt hij ook net iets anders naar het begrip ‘verandering’.  Er moet meestal ontzettend veel veranderd worden. In Nederland valt mij op hoe vaak we de uitspraak ‘Mensen willen wel veranderen, maar niet veranderd worden’ (Peter M. Senge) horen.  Maar hoeveel mensen richten hun handelen daarnaar op de werkvloer? Werkelijke verandering kan alleen plaatsvinden vanuit de innerlijke rust. ‘Veranderen’ noemt Grün een agressief woord. Ik denk omdat dit woord een onnatuurlijk proces oproept. In tegenstelling tot het andere woord in het Duits voor verandering:‘Verwandlung’. De nadruk op de ontwikkeling vanuit de kern herinnert sterk aan Nietzsche. Deze filosoof beschrijft dit proces als ‘het worden wie je bent’.

Een van de belangrijkste taken van de leider bestaat uit het zoeken naar mogelijkheden om dit proces bij zijn mensen op te roepen. Niet alleen door woorden uit te spreken, maar ook door het te laten zien. Natuurlijk komt er bij weerstand van alles in je op, en dat mag ook. De monnik leert dat hij niet verantwoordelijk is voor zijn eigen gedachten, elke gedachte mag zijn en beschouwd worden. Maar hij is wel verantwoordelijk voor de manier waarop hij reageert op die gedachte en hoe hij daarmee omgaat. De leider let dus op de innerlijke beelden die bij hem opkomen. Zonder dat je het merkt kunnen deze beelden een grote invloed hebben op hoe anderen je op het werk ervaren. Op zoek gaan naar een  inspirerend beeld uit je eigen leven kan enorm helpen bij het op een creatieve manier omgaan met de kleine en grote obstakels die je als leider kan ervaren.

Het vinden van de juiste maat, een goed ritme waarin je kan werken hoort erbij. Wat heeft iemand nodig om de energie weer te laten stromen?

Als ik leidinggevenden spreek, valt mij op hoe gauw binnen situaties op het werk er een éénrichtingsweg kan ontstaan. Soms gewoonweg door gewenning. Vaker nog  door het ontbreken van een welomschreven doel en een gebrek aan energie. Of omdat onrust een manier van leven is geworden. Omdat je iets voor elkaar wilt krijgen zonder te weten wie je zelf bent, zonder dat je werkelijk uitspreekt wat je met je acties wil bereiken. De vele boeken en trainingen rond leiderschap kennen onbedoeld een neven-effect. De blik wordt te veel op die anderen gericht, zij moeten immers geleid worden? Gelukkig had management denker Peter Drucker dit ook in de gaten.  Hij voorspelde al dat in de 21^e eeuw ‘Managing Oneself’  voor iedere leider de grootste uitdaging zou vormen.

‘They will have to learn how and when to change what to do, how they do it, and when they do it’.

Alleen zo kan leiding geven aan jezelf ervoor zorgen dat je anderen inspireert dit zelf ook te gaan doen.

Meer weten over leiding geven aan jezelf?

Katja Rodenburg is filosoof en leiderschapsadviseur. Zij werkt met directeuren en zelfstandige professionals en hun teams om ruimte te maken voor visie, strategie en de kerncompetenties van leiderschap.