Was suche ich in dieser Gesellschaft, mit der ich seit zwanzig Jahren keinen Kontakt haben wollte, und die ihren Weg gegangen ist, wie ich den meinigen?

uit: Holzfällen (Houthakken)

In 1965 koopt schrijver Thomas Bernhard een vervallen boerderij, een ‘Vierkanthof’, in Ohlsdorf, Oostenrijk. De komende tien jaar zal de schrijver het complex verbouwen. Hij wil een ware denk – en schrijf ‘kerker’ inrichten, waar hij ongestoord in zijn eigen vormgegeven ambiance zijn werk kan uitvoeren.

Nu zit op het erf halfbroer Peter Fabjan samen met de interviewer op een bankje. Er komt heel wat voorbij, in dit toch maar korte gesprek van een kwartiertje. Het is duidelijk dat het niet eenvoudig was om met Thomas Bernhard de schrijver om te gaan. Zeker niet wanneer je zijn jongere broer bent.

Een niet te overbruggen distantie. Van iemand die steeds weer bewijzen verlangt van je loyaliteit. Ik volg het gesprek maar mijn gedachten dwalen af. Of blijven haken zo je wilt. Deze afstand tot je ‘naasten’, tot de wereld, is dit niet iets dat fundamenteel is voor zijn schrijfpraktijk?

Om bijvoorbeeld zijn kunstbroeders zo dicht mogelijk te benaderen, om ze beter te kunnen observeren, te ervaren, te proeven? Om daarna met een scheermes de onderliggende structuur bloot te leggen en te laten zien. Onverbiddelijk aan het licht brengen. Om dit goed te doen moet je overigens ook bereid zijn om in je eigen vlees te snijden.

In het boek Houthakken (Holzfällen) krijgt de hoofdpersoon, een mengeling uit de schrijver zelf en zijn literaire personage, tegen wil en dank de uitnodiging om een avondje door te brengen in ‘kunstige’ kring. Het duurt lang. Want men wacht op een bekende toneelspeler. De acteur moet zijn werk in het theater nog afronden.

Tijd genoeg dus om de inzichten en gevoelens van de ik in het verhaal te volgen. Hij vindt zichzelf terug in de Ohrensessel (vleugelstoel). In dezelfde stoel zat hij twintig jaar geleden ook al. Weer kijkt hij toe, luistert hij vooral. Wat is er gebeurd, in al die jaren? Opnieuw is hij, tegelijkertijd, én onderdeel van het gezelschap én buitenstaander van het toneel dat zich vlak voor zijn voeten afspeelt. Een onvergetelijke avond volgt.

In de nieuwe reeks Het denkwaardige boek ga ik een persoonlijke keuze maken uit de filosofische thema’s en inzichten in dit verhaal. Op  zondagochtend 30 januari as. verdiepen we ons hierin.

Daarna bekijken we enkele werken van de Weense kunstenaar Arnulf Rainer, waarin hij zijn (zelf)portretten ‘overschildert’. We leggen het verband tussen het boekthema en deze techniek.

Peter Fabjan vertelt ook nog over de beslissing van Thomas Bernhard om in zijn testament vast te leggen dat hij opvoeringen en uitgaven van zijn werk in Oostenrijk voor generaties lang na zijn dood verbiedt. Waarom? Daarover later meer. Laat ik zeggen dat ik blij ben dat we zijn werk nog kunnen lezen. En ons kunnen verbazen en verwonderen over onszelf.

Ik denk dat die thematiek nog langer dan 50 jaar actueel blijft. Vrees ik (soms).

Katja Rodenburg

● Inschrijving: via mail naar katjarodenburg@antheia.nl

Katja Rodenburg is filosoof, denkt na over kunst en geeft colleges esthetica en kunstfilosofie. Zij is vooral geïnteresseerd in het proces van het maken, en in de raakvlakken met het proces van het denken. Al jaren geeft zij colleges voor het HOVO instituut van de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij schreef eerder onder andere Ik, Ophelia,  over kunstenaars als John Everett Millais en Julia Margaret Cameron, Rineke Dijkstra en Helen van Meene en Armando en de melancholie van het scheppen, over de filosofische thema’s van de kunstenaar. Meer op: www.antheiablossoms.blog

● Boek Het eerste boek dat we bespreken in de reeks Het denkwaardige boek is het boek Holzfällen, door de auteur Thomas Bernhard (1931 Heerlen-1989 Gmunden), in het Duits uitgegeven door Suhrkamp Verlag. De Nederlandse vertaling Houthakken is verschenen bij uitgeverij IJzer.*

● Moet ik het boek gelezen hebben? Nee, dat hoeft niet. De lezing is goed te volgen voor belangstellenden met een algemene interesse in filosofie en literatuur, een aansporing om je verder te verdiepen.

● Online live lezing per zoom op zondag 30 januari van 10.15 – 12.00, inloop v.a. 10.00 u

● Vragen Bij de lezing is er gelegenheid om vragen te stellen

● Link lezing U ontvangt de link naar de ONLINE LIVE -lezing via Zoom op zondag 30 januari voor 9.00 u.

● Entree online live-lezing: 18,00 (incl.btw)

● Bij de bevestiging van inschrijving ontvangt u de betaalgegevens.

* op aandringen van onder andere Bas Heijne en Wim Brands

Thomas Bernhard Holzfällen (Suhrkamp)

Thomas Bernhard Houthakken (IJzer) https://www.uitgeverij-ijzer.nl/boeken/250-houthakken