Iets meer dan twintig jaar geleden sta ik in een eenvoudige kamer. Een bed, een paar stoelen, een tafel. Brede planken vormen de wand. Ik luister. Het is stil. Alleen de machtige natuur, de bergen en het meer, laten zich voelen. Dan schijnt de late middagzon door het raam.

Ik was al in de kamer van Goethe geweest. En naast het bureau van Schiller zag ik dat hij zelf sierlijk de titels op zijn gekafte boeken had geschreven.

Deze keer was het anders. Dit is een kamer om te werken én om te leven. Hoog in de bergen, vanuit een wereld die bestaat voordat andere mensen zich laten zien.

In de zomer van 1884 leest Nietzsche zijn eigen werk, alle boeken die hij  heeft geschreven, van De geboorte van de tragedie tot Aldus sprak Zarathustra. Het is bijna zijn veertigste verjaardag. Wat gaat hij de komende jaren doen?

Tussen 1879 en 1889 speelt het leven van Nietzsche zich voornamelijk in zijn brieven af. Persoonlijke ontmoetingen worden schaarser en schaarser, terwijl Nietzsche blijft reizen tussen Sils Maria, de Méditerranée, Italië. Op zoek naar het juiste klimaat dat bij zijn constitutie en zijn stemming past.

Naar zijn vroegere thuis in Duitsland schrijft hij: ‘En zo verlies je je jeugd en ben je al de veertig gepasseerd en nog altijd bezig met de eerste experimenten met wat je nodig hebt en op zijn laatst sinds twintig jaar had moeten hebben’. In zijn brieven kijkt Nietzsche op een afstand naar zichzelf en zijn werk. Steeds minder gehoord en gelezen, worden de brieven noodzakelijk om te kunnen overleven.

Uit de brieven van de laatste werkzame jaren van de filosoof is een keuze gemaakt. Eindelijk is er een vertaling in het Nederlands, een paar maanden geleden verschenen als een deel van de serie Privé-domein.

In de online live lezing ‘De levensgevaarlijke jaren van Friedrich Nietzsche’ bespreek ik naar aanleiding van dit moment hoe Nietzsche zich, zelf en alleen, opnieuw een vorm probeert te geven. Wat nu, na de teleurstelling in Richard Wagner en zijn eigen zus? En na de korte, maar diep ingrijpende ontmoeting met Lou Andreas-Salomé?

We kijken naar zijn manier van leven in deze tijd, tussen de voor hem noodzakelijke eenzaamheid om te kunnen denken, en de wereld en de mensen. Welk ander perspectief op het leven kan hij voor hen vinden en beschrijven?

‘Ik ondervind een innerlijke verscheurdheid tussen tegenstrijdige gemoedsaandoeningen waartegen ik niet opgewassen ben. Dat wil zeggen: ik span alle vezels om mezelf de baas te worden’, schrijft Nietzsche aan zijn trouwe vriend Franz Overbeck.

Tot slot lezen we een enkele passage uit de beroemde ‘Waanzins-brieven’ waarin zijn laatste poging om verbanden te leggen uiteenvalt.

In zijn kamer in de bergen ligt nog steeds het door hem zelf ontworpen tafelkleed. Als je met je vingers daarover heen strijkt kun je de structuur van het zijden weefsel voelen.

● Inschrijving: via mail naar katjarodenburg@antheia.nl

● Online live lezing per zoom op zondag 28 november van 10.15 – 12.00, inloop v.a. 10.00 u

Fotograaf: Hans Olde (1899)