Tagarchief: Friedrich Nietzsche

Blik op de wereld, in het hart van ons bestaan

Richard Kendall, John Leighton Van Gogh’s Van Goghs (Abrams)

De Grieken, die de geheime leer van hun wereldbeschouwing in hun goden uitspreken en tegelijkertijd verzwijgen, hebben als dubbele bron van hun kunst twee godheden opgesteld, Apollo en Dionysus.

Dit schrijft Friedrich Nietzsche in 1870, wanneer hij al volop aan het nadenken is over de thema’s die gaan leiden tot zijn eerste boek. Vanaf dit moment zijn de termen het apollinische en het dionysische niet meer van het toneel verdwenen in het denken over de band tussen de kunst en het leven.

Steeds weer spreekt de filosoof over de strijd die deze twee driften – ‘bijna altijd in oorlog’ – met elkaar leveren en hoe ze in deze krachtmetingen de kunst en het leven voortbrengen.

Lees verder →

Een kamer met uitzicht voor Friedrich Nietzsche

Iets meer dan twintig jaar geleden sta ik in een eenvoudige kamer. Een bed, een paar stoelen, een tafel. Brede planken vormen de wand. Ik luister. Het is stil. Alleen de machtige natuur, de bergen en het meer, laten zich voelen. Dan schijnt de late middagzon door het raam.

Ik was al in de kamer van Goethe geweest. En naast het bureau van Schiller zag ik dat hij zelf sierlijk de titels op zijn gekafte boeken had geschreven.

Deze keer was het anders. Dit is een kamer om te werken én om te leven. Hoog in de bergen, vanuit een wereld die bestaat voordat andere mensen zich laten zien.

In de zomer van 1884 leest Nietzsche zijn eigen werk, alle boeken die hij  heeft geschreven, van De geboorte van de tragedie tot Aldus sprak Zarathustra. Het is bijna zijn veertigste verjaardag. Wat gaat hij de komende jaren doen?

Lees verder →

Albert Camus en het portret van Nietzsche

Soms wordt een inzicht, door feiten en ideeën naast elkaar te leggen, ineens duidelijker en bijna voelbaar. Als in een collage van verschillende materialen van Max Ernst vinden de stukjes papier, woorden en plaatjes een samenhang die er eerder nog niet was.

Op dit moment ben ik de colleges rond de betekenis van ons bestaan in de wereld aan het samenstellen. Ik maak een keuze uit de gedachten van de existentie-filosofen en de beelden in literatuur en de kunst die dit thema zichtbaar en/of ervaarbaar maken.

Ik blader in een oud boekje over Camus en zie een bekende foto. Daaronder staat: Foto van Nietzsche die in Camus’ werkkamer aan de muur hing

Het hoofd van Nietzsche staart voor zich uit in de verte, zijn handen rustend op elkaar. Het is dan al lang geleden dat de filosoof samenhangend sprak. Nu ligt hij in zijn witte hemd op de sofa en zwijgt. Maar andere denkers en kunstenaars praten verder. Ze voelen zich uitgedaagd om zelf een positie te vinden, een manier om met zijn vaak pijnlijke inzichten om te gaan.

Het is opvallend hoe ondanks het absurde van ons bestaan op aarde, Camus hartstochtelijk en vol emotie blijft schrijven over dat toevallige leven en de doorslaggevende rol van de kunst.

Uit: Morvan Lebesque, Albert Camus, uitgave uit 1966

In zijn dagboek noteert hij:

‘Kunstenaars en kunstwerk. Het echte kunstwerk is dat wat niet alles zegt. Er bestaat een zeker verband tussen de globale ervaring van een kunstenaar, zijn gedachten + zijn leven (-) en het oeuvre dat deze ervaring weerspiegelt. Dit verband is slecht wanneer het kunstwerk die ervaring in haar geheel een omlijsting van literaire franje geeft. Dit verband is goed wanneer het kunstwerk als uit de ervaring gehouwen is, het geslepen facet van een diamant waarin de innerlijke gloed ten volle is geconcentreerd.’

Het is niet gemakkelijk om dit leven te laten fonkelen. Maar Camus en zijn metgezellen durven het aan hier mee aan de slag te gaan. Om tegen de keer in deze inzichten woorden te geven. En geïnspireerde kunstenaars vinden in literatuur en beeldende kunst hun eigen vorm voor dit thema.

Op deze manier laat een verdieping in de betekenis van onze existentie je anders kijken naar ons eigen nu.

Wilt u dit meemaken, ga dan samen met mij de confrontatie aan met dit absurde maar springlevende bestaan.

U kunt zich nog maar een paar dagen inschrijven, tot en met woensdag 23 september.

We spreken elkaar nader.

Inschrijven: https://hovo.vu.nl/nl/cursusaanbod/najaar-2020/filosofie-en-religie/tussen-essentie-en-existentie/index.aspx

 

Lees verder →

Hoe ontstaat een kunstwerk? Anselm Kiefer, Armando en de natuur als maker

Hoe ontstaat een kunstwerk?

Anselm Kiefer vertelt erover in een recent  interview in het Getty Center in Los Angeles. Een kunstenaar schept nooit zomaar ‘ex nihilo’ (uit het niets). De kunstenaar bevindt zich in de stroom en de dingen gaan door hem heen. Zo wordt hij als het ware doordrongen van de gedachten en de beweging. Ik luisterde naar zijn formulering en dacht meteen aan  ‘Fluxus’ en zijn vroegere docent Joseph Beuys en inderdaad duikt het woord in de conversatie op. Lees verder →

Het leven als kunstwerk – Oscar Wilde – Van Dorian Gray tot Andy Warhol HOVO Zomercolleges Vrije Universiteit Amsterdam 7,9,14 en 16 juli 2015

Oscar Wilde portret wikimed cHet leven als kunstwerk 

Bij verschijning roept ‘The Picture of Dorian Gray’ veel emoties op. Het schilderij van de stralende jonge Dorian verandert langzaam in iets dat het daglicht niet kan verdragen…De uitspraken in het voorwoord, zoals ‘No artist has ethical sympathies’ en ‘All art is quite useless’ doen zo mogelijk nog meer stof opwaaien.

Maar het boek is nog veel meer. In het fin-de-siècle van de 19e eeuw verandert het leven snel en diepgaand. Het denken over het leven en de kunst weerspiegelt de vragen waar we nu nog steeds mee worstelen. Hoe kan ik het best mogelijke leven leiden? Welke rol speelt de kunst daarin? Waar ligt de grens tussen fictie en realiteit? Lees verder →

Filosofie en kunst in Frankrijk in het Centre Erasme St. Etienne des Sorts bij Avignon

Foto0414Begin mei gaf ik weer een college-cursus van vijf dagen in het mooie Centre Erasme in Zuid-Frankrijk. Het centrum ligt in het dorp St. Etienne des Sorts (bij Avignon), aan de oevers van de brede rivier de Rhône.

Dit keer was het onderwerp ‘Filosofie van de kunst: van de goddelijke ingeving tot de sublieme ervaring’. Het werd een inspirerende week rond de inspiratie en ervaring in de filosofie en de kunst. Welke rol spelen ze in het scheppen van kunst? Hoe kunnen deze twee moeilijk omschrijfbare momenten betekenis geven aan ons leven? Lees verder →

Friedrich Nietzsche en de kunst van het scheppen bij PLAKA in Megen

die_geburt_der_tragoedie_unzeitgemaesse_betrachtungen_i_-_iv_nachgelassene_schriften_1870_-_1873-9783423301510Onlangs was ik te gast bij PLAKA Art & Mind in Megen. ‘Kunst moet meer zijn dan een leuk plaatje, het moet voortkomen uit een achterliggende denkwijze of inzicht’, zo staat te lezen op hun website. Sinds 2003 nodigt PLAKA daarom filosofen uit om lezingen en presentaties te houden tijdens de maand van de filosofie. Op verzoek is dit uitgebreid tot een serie van drie, van de maanden april tot en met juni van dit jaar.

In de lezing ‘Friedrich Nietzsche en de kunst van het scheppen’ onderzochten we waarom steeds weer nieuwe generaties kunstenaars zich laten inspireren door het gedachtengoed van de in 1900 gestorven filosoof. Vooral het proces van het kunst maken staat hier centraal. Hoe ontstaat kunst? Welke krachten zijn hierbij aan het werk? Wat is de taak en het werk van de kunstenaar? Naast het werk van Nietzsche bespraken we ook de gedachten van  filosofen en kunstenaars als Herakleitos, Arthur Schopenhauer, Richard Wagner, Vincent van Gogh en Edvard Munch.

Het werd een mooie en inspirerende avond en een interessante dialoog met een geïnteresseerd en betrokken publiek.

Meer over deze avond en het Filosofie Triduüm via:  http://www.plaka-kunst.nl/filosofie-triduum/

Henry van de Velde in Weimar

In 1902 krijgt de kunstenaar, ontwerper en architect Henry van de Velde (1863-1957) de uitnodiging van de Groot-Hertog van Sachsen-Weimar om naar Weimar te komen. Van de Velde begon zijn studie in de kunsten in 1882, aan de Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen, zijn geboortestad. Na zijn verblijf in Parijs en Barbizon sluit hij zich in 1887 aan bij ‘Les Vingt’, een avant-garde kunstenaarsgroep in Brussel, en beproeft hij het neo-impressionisme. Vanaf de jaren negentig houdt hij zich intensief bezig met de Engelse Arts and Crafts-beweging, met als centrale figuren William Morris en Walter Crane. Hij gaat steeds meer lezingen houden rond de nieuwe ideeën die hij zo opdoet. Vanaf deze tijd gaat zijn aandacht sterk uit naar de toegepaste kunsten, de kunstnijverheid. Het schilderen verdwijnt uit het zicht.

Das Haus unter den hohen Pappeln

Das Haus unter den hohen Pappeln

 

Henry van de Velde ontwerpt zijn eerste woonhuis, ‘Bloemenwerf’, in 1895. Het bijzondere huis onderscheidt zich van de toen gebruikelijke bouwstijl. Vele bezoekers bewonderen de eenvoud, de bescheidenheid en de goed doordachte indeling van de beschikbare ruimte. Onder hen bijvoorbeeld kunstenaars als Henri de Toulouse-Lautrec en Emile Verhaeren en de kunstliefhebber Harry Graf Kessler. Zo trekt de architect ook de aandacht van Siegfried Bing. De galeriehouder vraagt hem om vier kamer inrichtingen te verzorgen voor zijn kunsthandel ‘Maison de l’Art Nouveau’. De eerste tentoonstelling in Parijs is geen succes bij het publiek. Maar op de Internationale Kunsttentoonstelling in Dresden krijgen de inmiddels vijf ontwerpen veel aandacht en bewondering. Henry van de Velde wordt op slag internationaal bekend. Lees verder →

Dromen van de Documenta 13 – Kassel revisited Lezingen 18 november 2012 Odoornerveen

Een boeiende dag naar aanleiding van de dertiende Documenta. De dOCUMENTA is dé toonaangevende kunstmanifestatie. Om de vijf jaar vormt de Documenta een staalkaart van wat de hedendaagse en eerdere moderne kunst op dit moment ons te bieden hebben. Rond de 860.000 belangstellenden bezochten dit jaar (2012) de tentoonstelling. ‘Documenta (13) is voor de bezoekers geen dagelijkse gebeuren. De tentoonstelling vertegenwoordigt voor de bezoekers eerder een vorm van levende cultuur’, zei curator Carolyn Christov-Bakargiev.

Tijdens de lezingen op de dag ‘Dromen van de Documenta – Kassel Revisited’ maken we niet alleen nader kennis met de kunstenaars en de kunstwerken van de manifestatie maar ook met de filosofische en kunsthistorische achtergronden van de getoonde werken. Lees verder →

‘Träume von der dOCUMENTA 13’ * d13 Documenta reis van 3 – 5 september 2012 Kassel Duitsland

Naar aanleiding van d13 organiseert Antheia samen met De Gouden Engel kunst en cultuurreizen de reis ‘Träume von der Documenta’. De Documenta, de toonaangevende kunstmanifestatie, vindt slechts om de vijf jaar plaats, en vormt een staalkaart van wat de hedendaagse en eerdere moderne kunst op dit moment ons te bieden hebben.

Deze bijzondere kunst en filosofie-reis biedt een afwisselend programma in een boeiende kunststad, met lezingen en begeleide bezoeken van de verschillende locaties. Daarbij maken we niet alleen nader kennis met de kunstwerken van de Documenta maar ook met de filosofische en kunsthistorische achtergronden van de getoonde werken. Lees verder →