Tagarchief: Georges Bataille

Schoonheid van het kwaad?

Ik lees een uitspraak van Charles Baudelaire. Hij schrijft: Het kwade ontstaat zonder inspanning, natuurlijk, onvermijdelijk. Het goede is altijd het resultaat van vaardigheid. In het Frans staat er: le bien est toujours le produit d’un art. Het goede ontstaat niet vanzelf. Het is aan de kunstenaar om de schoonheid zichtbaar te maken. Dat is nogal een opdracht. Toch, als je om je heen kijkt is het juist nu tijd om ons goed daarin te verdiepen.

We deinzen vaak terug voor het kwade, een natuurlijke reactie voor iets wat ons bedreigt. Tegelijkertijd voelen we een aantrekkingskracht waar wij niet ongevoelig voor zijn. Hoe kunnen we met deze spanning om gaan? Kan de kunst hier ons bij helpen?

Dit zijn de gedachten waar ik op dit moment mee bezig ben, tijdens de voorbereiding van mijn zomercolleges Fleurs du Mal – het sublieme, de angst, het kwaad. Over de ervaring van het duistere in filosofie en kunst. Want de grote vraag is, hoe kan uit de duistere kant van het leven tóch iets moois opbloeien?

Ik wil samen met u onderzoeken of de ideeën hierover van beroemde en soms beruchte filosofen als Marquis de Sade, Friedrich Nietzsche, Georges Bataille en Simone de Beauvoir ons een antwoord kunnen geven op deze vraag. Anne Dufourmantelle spoort ons daarbij aan om toch, ondanks angst, een stap te zetten en het risico te nemen.

En hoe werkt dit in de literatuur? We staan stil bij voorbeelden uit de Griekse tragedie, uit het werk van de dichter Charles Baudelaire en de schrijver Joseph Conrad.

Portret van Charles Baudelaire bij Katja Rodenburg Antheia Fleurs du Mal Zomercolleges 2023

Edmund Burke onderzocht grondig de schoonheid en het sublieme. Met zijn inzichten verkennen we de transformatieve kracht die angst maar ook bijvoorbeeld leegte bij ons kan oproepen. Hoe beïnvloedt dit het proces van kunst maken? Ik ben het werk aan het uitzoeken van oude én hedendaagse kunstenaars, van Francisco Goya, William Turner, maar ook van Berlinde de Bruyckere en Thierry de Cordier en…..

Ontdek het tijdens de vier zomercolleges op 18, 20, 25 en 27 juli HOVO Vrije Universiteit Amsterdam.

● Ik schrijf mij in: https://vu.nl/nl/onderwijs/hovo-amsterdam/cursussen-opleidingen/cursus-fleurs-du-mal-het-sublieme-de-angst-en-het-kwaad/data-en-contact

● Ik wil een vraag stellen: voor vragen en opmerkingen, een zoomontmoeting of telefonisch een persoonlijk gesprek waarin u vragen kan stellen: stel uw vraag per mail katjarodenburg [at] antheia.nl

● Ik heb mij al ingeschreven en wil ter voorbereiding van de zomercolleges een literatuurleeslijstje ontvangen: mail katjarodenburg [at] antheia.nl

Ik vind het altijd leuk om gedachten uit te wisselen over waar ik mee bezig ben,

In ieder geval,

Tot ziens,

Katja Rodenburg 

De vrouw en de sfinx – Léonor Fini en de filosofie van het surrealisme

Het is tijdens mijn specifieke onderzoek naar de kunstopvatting van de filosoof Georges Bataille dat ik voor de eerste keer iets van haar werk zie. Ik blader in het boek De tranen van Eros. Het is een persoonlijk werk van de Franse denker over onder andere de drijfveren van het kunst maken en wat hij daar belangrijk in vindt. Ik kijk nieuwsgierig naar vier werken van een voor mij onbekende kunstenaar.

Het zijn grote, duistere afbeeldingen in zwart wit, waarin verschillende vrouwengedaanten samen met de dood in de gedaante van een skelet worden afgebeeld. Ze hebben verrassend inwisselbare titels als De vriendschap en Onvoorwaardelijke liefde. Er staat een kleine biografische notitie bij: Léonor Fini is de dochter van een Argentijnse vader en een moeder uit Triëst. Tot haar voorouders behoren Spanjaarden, Venetianen, Slaven, Duitsers en Napolitanen.

Carl Van Vechten Portrait of Léonor Fini (1936)

In haar eigen tijd kon niemand over deze flamboyante voorvrouw van het Franse surrealisme heen kijken, maar wordt zij ook serieus genomen als kunstenaar? André Breton beschouwt haar slechts als een femme enfant. Bataille ziet dat duidelijk anders. Wat hem bindt met Fini is het feit dat ze ieder op een eigen manier rebelleren tegen de te rigide opvatting van het surrealisme die Breton predikt.

Lees verder →

Mens en/of Beest?

Het museum lijkt leeg, het moet tegen sluitingstijd zijn. Ik loop door de grote ruimtes van Fondation Beyeler in Basel. Het licht stroomt naar binnen door de grote ramen.

Ik passeer het ene grote werk na het andere. Als iconen hangen ze daar, zacht glanzend maar stil. Mijn hakken klinken hard op de vloer, ik probeer wat zachter te lopen.

Dan sla ik een hoek om. Het licht is nu minder fel geworden. Het schilderij verschijnt voor mij, op een paar meter afstand. Het heeft zich losgemaakt van de muur. Het werk zweeft. Ik weet niet wat ik zie, maar het werk ademt. Het leeft.

Lees verder →

Filosofie en kunst in Frankrijk in het Centre Erasme St. Etienne des Sorts bij Avignon

Foto0414Begin mei gaf ik weer een college-cursus van vijf dagen in het mooie Centre Erasme in Zuid-Frankrijk. Het centrum ligt in het dorp St. Etienne des Sorts (bij Avignon), aan de oevers van de brede rivier de Rhône.

Dit keer was het onderwerp ‘Filosofie van de kunst: van de goddelijke ingeving tot de sublieme ervaring’. Het werd een inspirerende week rond de inspiratie en ervaring in de filosofie en de kunst. Welke rol spelen ze in het scheppen van kunst? Hoe kunnen deze twee moeilijk omschrijfbare momenten betekenis geven aan ons leven? Lees verder →

Het creatieve proces Lezing op 29 mei 2011

Met het hoofd in de handen – het creatieve proces in het atelier

Wat gebeurt er eigenlijk in het atelier? Op de meeste toeschouwers oefent deze werkruimte een grote aantrekkingskracht uit, want: ‘dit is toch de plaats waar het gebeurt.’ Maar is dat wel zo? Want wat speelt er zich in het hoofd van de kunstenaar af tijdens het vormgeven van een werk? Lees verder →

Het goede leven van het kwaad? Lezing op 23 april Dag van de filosofie Tilburg

Het goede leven van het kwaad?

Is er in het leven nog wel een plaatsje voor het kwaad te vinden?

Want nergens anders dan in het afkeurenswaardige en verwerpelijke is de verhouding tussen de lust en het goede leven zo gespannen. Maar nog afgezien van de vele verschillende opvattingen van wat nu precies ‘goed’ is…

Hebben we niet ook iets te verliezen wanneer we het kwaad afwijzen? Wat offeren we op voor het goede leven?

Samen met de schrijvers Charles Baudelaire en Edgar Allen Poe en de filosoof Georges Bataille gaan we op zoek naar de schoonheid van het kwaad in de kunst.

We kijken of het mogelijk is om ‘het goede leven van het kwaad’ te ontdekken. Hoe kunnen wij het slijk, het laagste van het laagste, transformeren tot kostbaar goud?

Katja Rodenburg is filosoof, tentoonstellingen-curator en leiderschap-adviseur. Zij publiceerde diverse boeken waaronder Armando en de melancholie van het scheppen (Uitgeverij d’jonge Hond, 2009).

Praktische informatie

De lezing vindt plaats in het kader van de Dag van de Filosofie in Tilburg op zaterdag 23 april, van 14.00 u tot 14.40. Deze dag is georganiseerd door de Universiteit Tilburg. De lezing wordt gehouden in het Brabants Kenniscentrum Kunst en Cultuur (BKKC): www.bkkc.nl . Het centrum ligt op een paar minuten afstand van het station Tilburg en is goed te bereiken.