Tagarchief: Antheia

Caspar David Friedrich voelt het landschap

Niet veel mensen weten dat op het bekende schilderij Monnik aan zee (1808-1810) ooit een stuk meer te zien was dan nu. Eerst schildert Friedrich enkele schepen op zee. Maar wanneer hij naar het doek kijkt is hij niet tevreden. En dan neemt hij een moedige beslissing: hij laat de schepen verdwijnen. De zee wordt de hoofdpersoon. De monnik blijft alleen achter op het strand. Klein en nietig, in een weidse ruimte van lucht, water en aarde. Wij kijken en voelen. Net als hij ervaren wij de intense aanwezigheid van de natuur.

Dit schilderij is meer dan wat het afbeeldt. Het komt overeen met de ervaring van onszelf als toeschouwer in de moderne wereld, een ervaring dit toen begon. Wij zijn alleen terwijl we tegenover het immense van het universum staan. Het is alsof de geheimen van de religie en het ritueel de kerk hebben verlaten. Ze bevinden zich nu ergens in de natuurlijke wereld. Ze laten zich alleen in de machtige natuur zien.

De moderne wereld gaat verder. En Friedrich is op zoek naar een manier om zijn ervaring van het heilige, het sacrale, het ‘dat wat je niet kan benoemen’ weer te laten plaatsvinden.

Lees verder →

Een kamer met uitzicht voor Friedrich Nietzsche

Iets meer dan twintig jaar geleden sta ik in een eenvoudige kamer. Een bed, een paar stoelen, een tafel. Brede planken vormen de wand. Ik luister. Het is stil. Alleen de machtige natuur, de bergen en het meer, laten zich voelen. Dan schijnt de late middagzon door het raam.

Ik was al in de kamer van Goethe geweest. En naast het bureau van Schiller zag ik dat hij zelf sierlijk de titels op zijn gekafte boeken had geschreven.

Deze keer was het anders. Dit is een kamer om te werken én om te leven. Hoog in de bergen, vanuit een wereld die bestaat voordat andere mensen zich laten zien.

In de zomer van 1884 leest Nietzsche zijn eigen werk, alle boeken die hij  heeft geschreven, van De geboorte van de tragedie tot Aldus sprak Zarathustra. Het is bijna zijn veertigste verjaardag. Wat gaat hij de komende jaren doen?

Lees verder →

Hoe ontstaat een kunstwerk? Anselm Kiefer, Armando en de natuur als maker

Hoe ontstaat een kunstwerk?

Anselm Kiefer vertelt erover in een recent  interview in het Getty Center in Los Angeles. Een kunstenaar schept nooit zomaar ‘ex nihilo’ (uit het niets). De kunstenaar bevindt zich in de stroom en de dingen gaan door hem heen. Zo wordt hij als het ware doordrongen van de gedachten en de beweging. Ik luisterde naar zijn formulering en dacht meteen aan  ‘Fluxus’ en zijn vroegere docent Joseph Beuys en inderdaad duikt het woord in de conversatie op. Lees verder →

Estilo gitano – Leven in zigeunerstijl

Ramon Gieling maakt zijn leven lang al films, en vaak vindt hij zijn inspiratie in Spanje. Zo maakte hij de bekende en originele film ‘En Un Momento Dado’ over Johan Cruijff en zijn betekenis voor de voetballiefhebber in Barcelona. In het boek ‘Het ondankbare leven van Santiago Herrero’ staat het leven van de zigeuner Santiago centraal. In verschillende scènes  volgen we zijn wonderlijke en tragische lotgevallen. Het lot, of zo je wil het toeval grijpt op cruciale momenten in. Lees verder →

La farsa monea – Documenta 14 – Israel Galvan en de flamenco van de ondergrond

Foto: Stathis Mamalakis

Het is vast niet onopgemerkt gebleven, dit jaar is de Documenta 14 (in Kassel en Athene) onderwerp van vele artikelen in de media. De uitgangspunten van ‘Learning from Athens’ zijn door het curatorenteam onder leiding van Adam  Szymczyk op eigenzinnige wijze ingevuld. De kunstenaars en hun werken  roepen voor de pers en bezoekers vragen op die niet meteen beantwoord worden. Dat is helemaal niet erg. Maar het zou jammer zijn wanneer door deze ondoorgrondelijkheid  het publiek de handdoek in de ring gooit en de werken van de Documenta zo ‘uit het zicht’ blijven. Want elke vijf jaar is de manifestatie de belangrijkste graadmeter van de ontwikkelingen binnen de hedendaagse kunst.

Een bijzondere performance in het programma van de Documenta 14 in Athene vormt het werk La farsa monea , een samenwerking van flamencodanser en choreograaf Israel Galván, flamencozanger Niño de Elche en de kunstenaar en onderzoeker van flamenco, Pedro G. Romero. Lees verder →

Leiding geven en inspireren – Van binnen naar buiten met Anselm Grün

Ginko‘We zijn niet alleen verantwoordelijk voor hoe wij leiden, maar ook voor hoe wij ons laten leiden’

Deze nieuwsgierig makende observatie maakte de Benedictijnse pater Anselm Grün onlangs in een lezing. In Duitsland is hij een fenomeen door de bijzondere plaats die hij inneemt in het denken over leiderschap en management. Door zijn studie in de theologie en later bedrijfswetenschappen is de 71-jarige kloosterling een geliefde inspirator, adviseur en spreker. Bovendien heeft hij zijn inzichten verzameld én beproefd in zijn eigen praktijk als leidinggevende. Zijn ideeën vinden een groot publiek. Lees verder →

Oscar Wilde In naam van de schoonheid 25 oktober 2014 Antheia Symposium Dordrecht

Oscar WildeOp 15 oktober 2014 is het 160 jaar geleden dat Oscar Wilde werd geboren. Om dit te vieren organiseren wij het symposium ‘Oscar Wilde – In naam van de schoonheid’, een unieke ontmoeting tussen de filosofie en de kunst. Zijn eigenzinnige manier van denken over kunst staat hierbij in het middelpunt.

Met zijn ogen kijken we naar de werken van andere kunstenaars uit de vaste collectie van het Van Gogh Museum, zoals die van Pierre Puvis de Chavannes, Camille Pisarro en Claude Monet. Edwin Becker (Van Gogh Museum) en Katja Rodenburg (Antheia) nemen u mee naar de fascinerende wereld van de filosofie en de esthetica, en de kunst van de tweede helft van de 19e eeuw en het fin-de-siècle. Lees verder →

Filosofie en kunst in Frankrijk in het Centre Erasme St. Etienne des Sorts bij Avignon

Foto0414Begin mei gaf ik weer een college-cursus van vijf dagen in het mooie Centre Erasme in Zuid-Frankrijk. Het centrum ligt in het dorp St. Etienne des Sorts (bij Avignon), aan de oevers van de brede rivier de Rhône.

Dit keer was het onderwerp ‘Filosofie van de kunst: van de goddelijke ingeving tot de sublieme ervaring’. Het werd een inspirerende week rond de inspiratie en ervaring in de filosofie en de kunst. Welke rol spelen ze in het scheppen van kunst? Hoe kunnen deze twee moeilijk omschrijfbare momenten betekenis geven aan ons leven? Lees verder →

Beer en mens artikel naar aanleiding van Grizzly Man in tijdschrift Kunst en Wetenschap

Grizzly Man Poster Werner HerzogNaar aanleiding van de documentaire film Grizzly Man (2005) van Werner Herzog  schreef ik het artikel ‘Beer en mens’. Op de filmposter staat: ‘ in de natuur zijn er grenzen’. De hoofdpersoon van de documentaire, natuuractivist Timothy Treadwell,  zocht echter naar manieren om de grens tussen de mens en de beer over te steken.  Uiteindelijk met fatale gevolgen. De filmbeelden uit zijn nalatenschap van de beren in Alaska zijn adembenemend mooi en onvergetelijk. In het artikel onderzoek ik de achtergrond van Treadwells’ missie,  de eeuwenoude band tussen de mens en de beer. Het werk van de filosoof Georges Bataille belicht het bijna onbewuste schemergebied dat tussen het dier en onszelf ligt.

Het is opvallend hoe vaak in oude rituelen bij volkeren over de hele wereld de beer een prominente rol speelt, zoals bijvoorbeeld bij de Ainu in Japan. Wat betekent de beer voor ons?

‘Beer en mens’ verschijnt op 5 juni in het zomernummer 2014 van het tijdschrift Kunst en Wetenschap.

www.kunstenwetenschap.nl

Friedrich Nietzsche en de kunst van het scheppen bij PLAKA in Megen

die_geburt_der_tragoedie_unzeitgemaesse_betrachtungen_i_-_iv_nachgelassene_schriften_1870_-_1873-9783423301510Onlangs was ik te gast bij PLAKA Art & Mind in Megen. ‘Kunst moet meer zijn dan een leuk plaatje, het moet voortkomen uit een achterliggende denkwijze of inzicht’, zo staat te lezen op hun website. Sinds 2003 nodigt PLAKA daarom filosofen uit om lezingen en presentaties te houden tijdens de maand van de filosofie. Op verzoek is dit uitgebreid tot een serie van drie, van de maanden april tot en met juni van dit jaar.

In de lezing ‘Friedrich Nietzsche en de kunst van het scheppen’ onderzochten we waarom steeds weer nieuwe generaties kunstenaars zich laten inspireren door het gedachtengoed van de in 1900 gestorven filosoof. Vooral het proces van het kunst maken staat hier centraal. Hoe ontstaat kunst? Welke krachten zijn hierbij aan het werk? Wat is de taak en het werk van de kunstenaar? Naast het werk van Nietzsche bespraken we ook de gedachten van  filosofen en kunstenaars als Herakleitos, Arthur Schopenhauer, Richard Wagner, Vincent van Gogh en Edvard Munch.

Het werd een mooie en inspirerende avond en een interessante dialoog met een geïnteresseerd en betrokken publiek.

Meer over deze avond en het Filosofie Triduüm via:  http://www.plaka-kunst.nl/filosofie-triduum/